Kết hôn và ly hôn là những chế định quan trọng được pháp luật về hôn nhân và gia đình quy định rất chặt chẽ, cụ thể. Quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài là quan hệ hôn nhân và gia đình mà ít nhất một bên tham gia là người nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài; quan hệ hôn nhân và gia đình giữa các bên tham gia là công dân Việt Nam nhưng căn cứ để xác lập, thay đổi, chấm dứt quan hệ đó theo pháp luật nước ngoài, phát sinh tại nước ngoài hoặc tài sản liên quan đến quan hệ đó ở nước ngoài. Ngày nay, trong bối cảnh nền kinh tế, văn hóa, xã hội hội nhập toàn cầu thì việc kết hôn và ly hôn có yếu tố nước ngoài cũng diễn ra nhiều hơn và có xu hướng ngày càng gia tăng, cần thiết phải điều chỉnh bằng những chế định cụ thể.
Theo đó, việc kết hôn và ly hôn có yếu tố nước ngoài được quy định tại Điều 126 và 127 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014. Cụ thể như sau:
Việc kết hôn có yếu tố nước ngoài: “1. Trong việc kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài, mỗi bên phải tuân theo pháp luật của nước mình về điều kiện kết hôn; nếu việc kết hôn được tiến hành tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam thì người nước ngoài còn phải tuân theo các quy định của Luật này về điều kiện kết hôn. 2. Việc kết hôn giữa những người nước ngoài thường trú ở Việt Nam tại cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam phải tuân theo các quy định của Luật này về điều kiện kết hôn.”
Việc ly hôn có yếu tố nước ngoài: “1. Việc ly hôn giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài, giữa người nước ngoài với nhau thường trú ở Việt Nam được giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam theo quy định của Luật này. 2. Trong trường hợp bên là công dân Việt Nam không thường trú ở Việt Nam vào thời điểm yêu cầu ly hôn thì việc ly hôn được giải quyết theo pháp luật của nước nơi thường trú chung của vợ chồng; nếu họ không có nơi thường trú chung thì giải quyết theo pháp luật Việt Nam. 3. Việc giải quyết tài sản là bất động sản ở nước ngoài khi ly hôn tuân theo pháp luật của nước nơi có bất động sản đó.”
Ngoài ra, quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài còn được hướng dẫn bởi các văn bản dưới luật khác, trong đó có Nghị định số 126/2014/NĐ-CP ngày 31 tháng 12 năm 2014 hướng dẫn Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014.
