Quyền khởi kiện vụ án hành chính được quy định tại Điều 5 và Điều 115 Luật Tố tụng hành chính năm 2015 như sau: Điều 5 ghi nhận “cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền khởi kiện vụ án hành chính để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình theo quy định của pháp luật” và Điều 115 đề cập “cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền khởi kiện vụ án hành chính đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc trong trường hợp không đồng ý với quyết định, hành vi đó hoặc đã khiếu nại với người có thẩm quyền giải quyết, nhưng hết thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật mà khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết nhưng không đồng ý với việc giải quyết khiếu nại về quyết định, hành vi đó; tổ chức cá nhân có quyền khởi kiện vụ án đối với quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, quyết định giải quyết khiếu nại trong hoạt động kiểm toán nhà nước trong trường hợp không đồng ý với quyết định đó; cá nhân có quyền khởi kiện vụ án về danh sách cử tri trong trường hợp đã khiếu nại với cơ quan có thẩm quyền giải quyết, nhưng hết thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật mà khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết nhưng không đồng ý với việc giải quyết khiếu nại đó”.
Từ các quy định nêu trên ta có thể hiểu rằng, pháp luật về tố tụng hành chính đã chỉ ra cụ thể những đối tượng của quyền khởi kiện vụ án hành chính. Nó bao gồm: Quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, quyết định giải quyết khiếu nại trong hoạt động kiểm toán nhà nước và danh sách cử chi. Tuy nhiên, đối với mỗi đối tượng khác nhau thì điều kiện phát sinh quyền khởi kiện vụ án hành chính của chủ thể khởi kiện cũng được quy định khác nhau. Cụ thể như sau:
- Đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc thì quyền khởi kiện phát sinh khi cá nhân, cơ quan, tổ chức không đồng ý với các quyết định đó hoặc phát sinh khi các chủ thể này không đồng ý với các quyết định trên và đã khiếu nại với người có thẩm quyền giải quyết quyết mà khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết nhưng không đồng ý với kết quả giải quyết khiếu nại đó.
- Đối với quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, quyết định giải quyết khiếu nại trong hoạt động kiểm toán nhà nước, quyền khởi kiện phát sinh khi cá nhân, tổ chức không đồng ý với quyết định đó.
- Đối với danh sách cử tri, quyền khởi kiện sẽ phát sinh khi cá nhân đã khiếu nại tới cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại nhưng hết thời hạn giải quyết khiếu nại mà khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết mà không đồng ý với kết quả giải quyết đó.
Như vậy, đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc thì cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện vụ án hành chính ngay mà không cần phải trải qua thủ tục khiếu nại trước khi khởi kiện. Quy định này đã phá bỏ rào cản đối với cá nhân, tổ chức, tạo cho họ sự thông thoáng hơn khi lựa chọn phương thức bảo vệ quyền và lợi ích của mình trước sự tác động, xâm phạm của các chủ thể công quyền.
